آنتالوژی شاهنامه فردوسی، اثری خلاقانه و بدیع

به مناسبت روز جهانی فردوسی ، اولین آنتالوژی شاهنامه فردوسی رونمایی می شود.

به گزارش سرویس ادبیات هفت گاه ، بیست و پنجمین روز اردیبهشت روز جهانی فردوسی نام گذاری شده که به بهانه سالگرد این حکیم ، آنتالوژی شاهنامه برای اولین بار به همت آقایان بابک ونداد و حمید معیری طراحی و اجرا شده است، برای استفاده عموم مردم و علاقمندان، بطور رایگان بر روی پایگاه اینترنتی www.nimrouz.ir\shahnameh قرار گرفته است.” آنتالوژی” یا «هستان‌شناسی» یا «هستی شناسی» به مجموعه‌ای از عناصر یک دامنه و روابط معنایی بین آن‌ها گفته می‌شود. آنتالوژی به ما کمک می‌کند تا درکی تحلیل و اشرافی جامع نسبت به موضوع مورد بررسی داشته باشیم.

آنتالوژی یکی از پیشرفته ترین متدهای کشف روابط معنایی بین عناصر در یک روایت یا ماجراست که بکارگیری این شیوه بر روی شخصیت های گرانسنگ ترین روایت حماسی ایران، شاهنامه فردوسی، تبدیل به اثری خلاقانه و بدیع شده است.

بابک ونداد در تشریح فعالیت انجام گرفته در این پروژه اعلام کرد: آنتالوژی یعنی روابط معنایی بین عناصری را مشخص کنیم که در فارسی به «هستان‌شناسی» ترجمه شده است. هر آنتالوژی تشکیل شده از یک دایره واژگان (در اینجا افراد شاهنامه فردوسی)، ویژگی‌های معنایی لغات (مانند زن و مرد بودن یا دیو و انسان و حیوان بودن و…) و یک مجموعه از روابط معنایی بین اینها (مانند روابط خانوادگی، جنگ، قتل و…) می باشد.

وی با اشاره به اینکه این پروژه از شهریور ۹۲ آغاز شده تا برای روز جهانی فردوسی رونمایی شود،افزود: این پروژه یک آنتالوژی روی متن شاهنامه است. گره‌ها (nodes) افراد هستند و یال‌ها (edges) نشان‌دهنده روابط بین افراد.

ونداد تاکید کرد: این پروژه از دو بعد اهمیت دارد. یکی اینکه به هر ترتیب اولین آنتالوژی است که راجع به شاهنامه ساخته شده است. دوم اینکه گراف های ترسیم شده پیچیدگی فنی زیادی دارد. یعنی از یک طرف آنتالوژی درست شده و از طرف دیگر این آنتالوژی مصور شده است.

وی با اشاره به اینکه توضیحات فنی مفصلی در مورد گرافها و ترسیم شان وجود دارد،تصریح کرد: هدف از ترسیم گراف این است که مطلب جدیدی از تصویر بفهمیم که قبلا با خواندن متن متوجه نمی‌شدیم یا دست کم همه آن را متوجه نمی‌شدیم. برای مثال افرادی که با هم روابط پیچیده‌تری دارند به هم نزدیک شده و تشکیل یک کلونی یا توده را داده‌اند. پس می‌شود توده‌های افراد را در این گراف دید. مثلا افرادی که دوره اسطوره‌ای شاهنامه را تشکیل می‌دهند (رستم، اسفندیار، افراسیاب، …) دور هم جمع شده و یک کلونی بزرگ با روابط کاملا در هم تنیده درست کرده‌اند. و شخصیت‌های دوره تاریخی (شاهان ساسانی) کلونی دیگری دارند. حالا همین دو کلونی را اگر نگاه کنیم متوجه می‌شویم که روابط در دوره اسطوره‌ای بسیار متراکم‌تر از دوره تاریخی‌ست که این دقیقا همان ویژگی داستانی شاهنامه است.

ونداد افزود: نمونه دیگری که گرافها در تشخیص روابط شاهنامه به ما کمک می کند این است که با انتخاب رابطه همسری و رنگ کردن افراد بر حسب ایرانی/غیرایرانی بودن، می‌شود فهمید که بیشتر زوج‌ها در شاهنامه از یک طرف (معمولا مرد) ایرانی و یک طرف (معمولا زن) غیر ایرانی هستند.