گودبرداری در حریم عمارت تاریخی عینالدوله و پروژهای که هیچ تابلویی برای اطلاعرسانی دربارهی نوع کاربری آن، تعداد طبقات و کارفرمای خود ندارد، آیندهی این بنای تاریخی را مبهمتر کرده است.
به گزارش سرویس معماری هفت گاه ، خانه تاریخی عین الدوله بنای تاریخی ارزشمندی است که ۱۵ سال پیش توسط شهرداری خریداری شده و بخش بزرگی از باغ آن از بین رفت. با اینکه شورای شهر بارها خواسته که این خانه از لیست فروش شهرداری خارج شود اما باغ آن تخریب شده و اکنون گودبرداری بزرگی در کنار آن انجام شده است. همسایهها نگران عمارت عین الدوله هستند و هر روز شاهد اتفاقات عجیبیاند که همگی خارج از ضوابط و قوانین میراث فرهنگی صورت میگیرد.
مهدی تندگویان عضو شورای شهر تهران چندی پیش با ارائه گزارشی از شرایط ناگوار آن پرده برداشت و از شهرداری خواست مجوز ساخت و ساز در این مجموعه را باطل کند.
خانه عین الدوله دارای تاریخچهای بسیار مهم است. شاهزاده عبدالمجید میرزا معروف به “عینالدوله”، صدراعظم دورهی مظفرالدین شاه و از مخالفان سرسخت مشروطیت ایران بود. او پسر سلطان احمد میرزا عضدالدوله و نوهی فتحعلیشاه بود. ناصرالدین شاه او را به تبریز نزد ولیعهدش مظفرالدین میرزا فرستاد. او در آنجا مورد توجه بود، تا اینکه ولیعهد دختر انیسالدوله را به عقد او درآورد و وی پیشکار ولیعهد شد. در سال ۱۳۱۰ هجری قمری به او لقب “عینالدوله” دادند.
پس از کشته شدن ناصرالدین شاه و پادشاهی مظفرالدین شاه، عینالدوله حاکم تهران و سپس وزیر داخله شد. در سال ۱۲۸۲ خورشیدی او صدراعظم شد، اما با اعتراض علما و تجار که از روش استبدادی او به تنگ آمده بودند، در سال ۱۳۸۴ معزول شد و میرزا نصرالله خان مشیرالدوله به جای او صدراعظم شد. وی پس از مدتی در خراسان در املاک خود اقامت کرد. او پس از فتح تهران خود را به مجاهدین تسلیم کرد. عینالدوله در دروهی پادشاهی احمدشاه دوبار رئیسالوزرا شد و چند بار به حکومت آذربایجان گذاشته شد.
هر چند علیرغم عملکرد وی در زمان مشروطه و سنگاندازیهایش، او در زمان قحطی در ایران از کمک به مردم ستمدیده خودداری نکرد و بسیاری از املاک خود را برای کمک به مردم در گرو تاجران و بازاریان قرار داد. عینالدوله تا زمان حیات خود تا ۱۰ آبان سال ۱۳۰۶ هیچگاه به سفارت انگلیس یا روس پناهنده نشد. او در سالهای پایانی عمرش، با ورشکستکی مواجه شد و طلبکاران اموال او را به سرقت بردند. در این شرایط باغ و عمارت عینالدوله از مالکیت او بیرون آمد و مالک جدیدی با نام «بصیرالدوله» (هروی) پیدا کرد. خانوادهی وی در این عمارت مستقر شدند. پس از مرگ مالک جدید، این عمارت و باغ آن به فرزندش دکتر نصرتالله هروی رسید و از او نیز به دخترش شیرین هروی رسید،
تا اینکه در سال ۱۳۷۶ شمسی با توافق آخرین مالک باغ، شهرداری آن را در اختیار گرفت و قرار شد این باغ به فضایی عمومی مانند موزه تبدیل شود. در خلال جنگ جهانی دوم، سران سه کشور روس و انگلیس و آمریکا به منظور توافق درباره حواشی جنگ با متحدین و ترسیم جهان پس از پایان جنگ جهانی دوم در این باغ کنفرانس تهران را به صورت سری برگزار کردند. آنها به دلایل امنیتی از مرکز شهر دور شدند و کنفرانس مشهور تهران را روزهای ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ در این عمارت برپا کردند. این عمارت پس از یک توافق در سال ۱۳۷۵ به تملک شهرداری منطقهی ۴ تهران درآمد و تعمیرات آن از مهرماه ۱۳۸۱ آغاز شد و در چند مرحله تغییرات، بهشکل فعلی درآمد.
نقشهی قدیمی از عمارت عینالدوله
در بهار ۱۳۸۶ و بهمناسبت صدمین سالگرد بلدیه تهران، این عمارت بهدست شهردار تهران با حضور مسئولان سازمان زیباسازی شهرداری افتتاح شد و توسط سازمان زیباسازی به بهرهبرداری رسید. این بنا در سال ۱۳۸۷ به نگارخانه تبدیل شد.
هر چند در طول سالهای گذشته همسایگان این بنای تاریخی در پاسداران، میدان هروی بسیار بیشتر از آنچه وظیفهی میراث فرهنگی است، به این بنای تاریخی و اقدامات در حال انجام در اطراف آن توجه کردهاند، اما به نظر میرسد تا مدیریت شهری نخواهد، هیچ کاری نمیتوان برای نجات این بنای تاریخی انجام داد.
بر اساس نقشههای باقی مانده از گذشته و متن نامههای پیگیری شده برای جلوگیری از تخریب این عمارت تاریخی، به نظر میرسد باغ و عمارت «عینالدوله» که قبل از تخریب درختهایش، مجموعهای شامل یک بنای ارزشمند، باغی بزرگ و یک دریاچهی تفریحی بوده است، در حال حاضر بخش قابل ملاحظهای از آن چیزی بیش از بیابانی بایر نیست که از حدود ۱۳ سال پیش جولانگاه لودرها شده است.
هر چند در حریم این عمارت تاریخی تا پیش از این نیز برخی ساختمانها با ارتفاعی بیش از ضوابط میراث فرهنگی در حریم بناهای تاریخی بالا رفتهاند، اما پروژهای که هیچ تابلویی برای اطلاعرسانی دربارهی نوع کاربری آن، تعداد طبقات و کارفرمای خود ندارد، آیندهی این بنای تاریخی را مبهمتر کرده است.