ادبیات ، فیلم ، پرفرمانس و هنر آلمان بعد از جنگ جهانی دوم ، در سمپوزیم فرهنگی آلمان بررسی شد

دیروز ، ۱۴ مهر ماه ، سمپوزیوم هنر آلمان بین دهه ۶۰ تا ۸۰ در سالن شهاز خانه هنرمندان ایران برگزار شد . 

به گزارش سرویس سینمایی هفت گاه ، هفته فرهنگی آلمان با برگزاری نمایشگاه عکسی از آثار «اریش سالامون» و «باربارا کلم» دو هنرمند آلمانی با عنوان «جهش زمان» و همچنین نمایش فیلم «باربارا» به کارگردانی «کریستین پتسولد» محصول ۲۰۱۲ و فیلم «اگیره، خشم خدا» ساخته «ورنر هرتسوگ» محصول۱۹۷۲ و … ، از ۱۱ تا ۱۷ مهر در خانه هنرمندان ایران در حال برگزاری است .

برنامه چهارمین روز هفته فرهنگی آلمان به سمپوزیوم «هنر آلمان بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰» اختصاص داشت که شامل بخش های مختلفی می شد . برنامه سمپوزیوم در ۴ بخش شامل سخنرانی مجید اخگر درباره تاریخ هنر آلمان بین دهه ۶۰ تا ۸۰ ، سخنرانی محمود حسینی زاد درباره ادبیات آلمان بین دهه ۶۰ تا ۸۰ ، سخنرانی محسن حسینی درباره هنر پرفرمانس بین دهه ۶۰ تا ۸۰ و حسن دزواره درباره فیلم بین دهه ۶۰ تا ۸۰ برگزار شد .

سمپوزیوم هنر آلمان با خوش آمدگویی دکتر راینر س ، مدیر برنامه های فرهنگی سفارت آلمان و انستیتو گوته آغاز شد . اولین سخنران مراسم مجید اخگر بود که به نکاتی راجع به تاریخ هنر آلمان بین دهه ۶۰ تا ۸۰ اشاره کرد .

اخگر سخنان خود را اینگونه آغاز کرد که هنر آلمان در بین دهه ۶۰ تا ۸۰ از لحاظ فشردگی چهره ها و جریان های هنری دوره ی غنی و پرباری را پشت سر گذاشته است. یورگن هابرماس فیلسوف آلمانی بعد از فروپاشی دیوار برلین و اوایل دهه ۹۰ مقاله ای را با عنوان “امروز رها شدن از بار گذشته به چه معناست ؟” نوشت . این مقاله خودش به مقاله ی دیگری با عنوان “رها شدن از بار گذشته به چه معناست” اشاره داشت که آدرنو در سال ۵۹ نوشته بود . گذشته ای که در این دو مقاله به آن اشاره می شود مربوط به دوره ی ۱۲ ساله ی ناسیونالیسم ، سوسیالیسم یا حاکمیت هیتلر در آلمان است . رها شدن در اینجا منظور فراموش کردن یا کنار زدن نیست اتفاقا عکس آن است . به این معناست که باید با سوی تیره و ناخوشایندی که دوست نداریم آن را به عنوان جزء ی خود بشناسیم روبرو شویم .

این مسئله به دوره ی مدرن آلمان یعنی از نیمه دوم قرن ۱۸ تا اویل قرت ۲۰ نیز برمی گردد . ۲ نکته راجع به این دوره تاریخی جلب نظر می کند . اول ، تنش یا ناسازگاری رشد فرهنگی یا تاریخی در آلمان آن زمان است و نکته دوم مسئله شدن و مسئله بودن مفهوم ملت یا ملیت و هویت و روح آلمانی است .

او در ادامه افزود : اهالی فرهنگ در دوره ی آلمان بیشتر فکر می کنند تا آنکه منشا اثر باشند که مبنای طیقاتی هم دارد چرا که در آن دوره اهالی فرهنگ بیشتر جزء طبقات متوسط شهری جدید بودند و این ها کسانی بودند که تولید فرهنگی داشتند .

آلمان در آن دوره جزء کشورهای غقب افتاده محسوب می شد یکی از دلایل آن را می توان این دانست که آلمان در آن زمان یک کشور واحد و یکپارچه نبود ، محموعه ای یود از مناطق و ایالات مختلف . در واقع آلمان در آن زمان کشوری است  که در حوزه فرهنگ به ملت تبدیل می شود و وحدت خودش را می شناسد نه در حوزه سیاست . این وضع ادامه دارد تا زمانی که به آلمانی می رسیم که ما اکنون می شناسیم .

جنگ جهانی در واقع موقعیتی ت که آلمان ها مجبور می شوند خود تازه شان را درک کنند . حدود ۱۵ سال اول بعد از جنگ جهانی اول آلمان کشوری است که از لحاظ اجتماعی و سیاسی محافظه کار است و از نظر اقتصادی بسیار رشد دارد . در این زمان در واقع آلمانی ها سعی می کنند با فراموشی آنچه که گذشته به ادامه ی مسیری که می رفتند ، ادامه دهند . انگار که این ۱۲ سال وجود نداشته ، انگار که میلیون ها انسان کشته نشده و انگار که آلمان دو پاره نشده . و در این دوران به کار می پردازند و با کار کردن خود را به یکی از قدرت های جهان تبدیل می کنند .

تا به دهه ۶۰ می رسیم که این دیده از جانب دو جبهه یکی از جانب دانشجوها در قالب جنبش دانشجویی و سک در قالب تولید فرهنگی با چالش روبرو می شود . دهه ی ۶۰ دوره ی جنبش های سیاسی و بروز چپ رادیکالی است . در این دوره هنرهای تجسمی یک تغییر اساسی می دهد تغییر از جدیت مدرنیسم به طنز و هزل و نغز . تغییر رابطه سلبی و نفی جامعه و ارزش های آن .

کسی که در این دوره بسیار اهمیت دارد یوزف بویس است ، کسی که امکان آشتی فضای فرهنگی جدید را با مسائل تاریخی و فرهنگی آلمان فراهم می کند .

مجید اخگر با نمایش چند نقاشی از ریشتر ، یکی از هنرمندان تجسمی تاثیر گذاردهه ۶۰ ، و تخلیل آنها به سخنان خود پایان داد .

پس از مجید اخگر ، محمود حسینی زاد به ارائه توضیحاتی درباره ادبیات آلمان بین دهه ۶۰ تا ۸۰ پرداخت . حسینی زاد در ابتدا به ادبیات پس از جنگ جهانی دوم اشاره کرد و گفت : در آن زمان افرادی که به جنگ رفته بودند به کشور خود بازگشتند و تاثیری را که از جنگ از نابودی گرفتند را می آورند و ادبیات ویرانه ها یا ادبیات جنگ شکل می گیرد که درواقع تجربیاتی که از جنگ دارند را به نگارش در می آورند . نویسنده های این دور سعی کردند تاثیری را که دوره ی نازی ها روی زبان گذاشتند را بگیرند و زبان را پالایش کنند .

در دوره ی ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ دوره ی شکوفایی اقتصادی است در واقع این دوره ، دوره ی نقد سیاست ، جامعه و اقتصاد است . در این دوره دغدغه نویسنده ها این است که آیا این مبارزه ای که ما می خواستیم با فاشسیم کنیم ، در آن موفق بودیم یا نه . در این زمان جامعه تبدیل به یک جامعه مرفه می شود در مدت کوتاهی به یک جامعه مصرفی مبدل می شود . اتفاقی که در این دهه می افتد مدرنیزه است و آلمانی ها سعی می کنند که ادبیات آمریکا ، داستان کوتاه را وارد ادبیات آلمان می کنند .

مسائل سیاسی و جنگ هایی که در اروپا در آن زمان رخ می دهد تاثیر بسیاری در سیاسی شدن ادبیات می گذارد و آن ادبیاتی که از جنگ انتقاد می کنند و در خرابه ها می گردد حال وارد سیاست می شود . در سایر زمینه ها مانند فیلم و تئاتر نیز این سیاسی شدن ، وارد می شود . علاوه بر بحران های سیاسی ای که در ادبیات نمود پیدا می کند ، نویسنده ها برمی گردند به نازی زدایی ناکام و اینکه نتوانستیم نازی ها به طور کامل از جامعه برداریم . نویسنده های بسیاری در این دوره به فعالیت سیاسی می پردازند . نکته ای که در این دوره بسیار مهم است ، این است که مستندسازی در ادبیات به شدت رواج پیدا می کند .

ادبیات آلمان در دهه ۷۰ به نوعی فترت می رسد . نویسنده ها در این دوران بعد از دوران سیاسی برمی گردند به خودشان و “من” در آلمان مهم می شود . من و ذهن من مهم می شود و می خواهند راجع به بشر و راجع به استیصال بنویسند . از سیاست فاصله می گیرند . این فترت تا حدود ۱۵ سال به طول می انجامد .

حسینی زاد در انتها به معرفی برخی از نویسندگان و آثاری که در این دوره ، در ادبیات آلمان نوشته شده اند ، پرداخت .

در ادامه این سمپوزیوم محسن حسینی ، بازیگر ، کارگردان و نویسنده تئاتر به هنر پرفرمانس پرداخت و از چگونگی به وجود آمدن واژه پرفرمانس تا چگونگی آن در آلمان بین دهه ۶۰ تا ۸۰ سخن گفت و به معرفی چند تن از افراد تاثیرگذار در این هنر و بخش دو فیلم کوتاه از اجراهای آنها پرداخت .

آخرین سخنران این نشست حسن دزواره بود که درباره فیلم آلمان بین دهه ۶۰ تا ۸۰ صحبت کرد . او با اشاره به اینکه فیلم هایی که در این دوره ساخته شده اند برای سرگرمی و فراموش کردن جنگ بوده اند ، به معرفی فیلمسازان تاثیرگذار و آثار مهم شان پرداخت . از فیلمسازان معروف این دوره می توان به الکساندر کلوگه ، فاسبیندر ، ویم وندر  و … می توان نام برد که در انتهای صحبت های دزواره بخش هایی از فیلم های این فیلمسازان مانند فیلم “آلمان در پاییز” که یکی از سیاسی ترین و مهم ترین فیلم های آن دوره ی آلمان است ، “طبل حلبی” ، “ترس دروازه بان از پنالتی” و چند فیلم دیگر نمایش داده شد .

هفته فرهنگی آلمان تا ۱۷ مهر ماه در خانه هنرمندان ایران ادامه دارد .