بخشی از نامه استگنر: سیمین مطلق بود و تزلزل ناپذیر

گزارشی از نشست بررسی آیین هندی بر آثار سیمین دانشور

به گزارش سرویس ادبیات هفت گاه ،  نامدار که بعد از ظهر پنجشنبه یکم خرداد در نشست بررسی آیین هندی بر آثار سیمین دانشور، در خانه هنرمندان صحبت می‌کرد، گفت: دانشور ترجمه کتاب «طوطی‌نامه» از زبان انگلیسی به فارسی را با همکاری جلال آل‌احمد انجام داد. این کتاب پیش‌تر از سانسکریت به فارسی برگردانده شده بود اما پایان ترجمه دانشور و ترجمه نسخه سانسکریت، متفاوت است.  ایبنا نوشت: وی درباره سفر دانشور به آمریکا توضیح داد: سال ۱۳۳۱ بانوی داستان‌نویسی ایران با استفاده از بورس موسسه «فول برایت» به آمریکا رفت و در کلاس آموزش داستان‎‌نویسی خلاق والس استگنر، نویسنده سرشناس آمریکایی و برگزیده جایزه پولیتزر ۱۳۷۲ در دانشگاه استنفورد حاضر شد. دانشور نخستین دانشجوی ایرانی است که داستانی از او در نشریات ادبی ایالات متحده چاپ شدبه چاپ رسید. استاگنر هم با پایان دوره ۱۰ ماهه نامه ستایش‌آمیزی در مدح دانشجوی ایرانی‌اش می‌نویسد و باعث می‌شود نگاه همه دانشجویان به بانوی داستان‌نویسی ایران عوض شود.

نامدار بخشی از نامه استگنر به این مضمون را در اختیار ایبنا قرار داد: «وقتى مى گویم حضور سیمین کلاس را یکسر دگرگون کرد،اصلا تعارف نمى کنم.از طریق نوشته هایش و اولین داستان کوتاهش همکلاسان آمریکایى اش را مجبور به درک نقش عمیق و آگاه ادبیات کرد؛ نقشى که لازمه اش هم وجدان و هم قدرت کلام است. فکر مى کنم به تمام گروه که اغلب در پى تکمیل فنون نویسندگى بودند آموخت که زبان هم مثل بقیه  فنون فقط هدف نیست و وسیله است … سیمین مطلق بود و تزلزل ناپذیر. در پایان توقف کوتاهش در استنفورد، در مؤخره اى به «نرگس»( دومین داستان کوتاهش به انگلیسى) خودش لُب کلام را نوشت و این بار براى بیان کلماتى که چون آتش از وجودش شعله مى کشید، نه احتیاج به مباحث جمعى در کلاس  داشت  و نه به راهنمایى استادش.»

دکتر الهام باقری، پژوهشگر فرهنگ و ادبیات هند دیگر سخنران این برنامه بود. وی با اشاره به رمان «جزیره سرگردانی»، گفت: این اثر دانشور داستان نسل جوان و روشنفکر چند دهه پیش است که دچار آشفتگیِ ذهنی شده‏‌اند و نمی‏‌دانند به‏‌راستی چه راهی را برگزینند. عشق متقابل  هستی و مراد، دوستِ دانشگاهیِ چپِ تندروِ هستی از یک سو و عشقِ پسری دیگر به نام سلیم که  خلق و خویی مذهبی دارد  به هستی از سوی دیگر، سرگردانیِ شخصیت اصلی داستان (هستی) را دوچندان کرده است. سرانجام آرامش مذهبیِ سلیم بر روحِ ناآرامِ مراد پیروز می‏‌شود و هستی را به ازدواج با سلیم راضی می‏‌کند.

باقری اضافه کرد: این داستان سرشار از فرهنگ هندی است. انگار در پسِ ذهنِ نویسنده، درکنار فرهنگ ایرانی، به‌‏ویژه شیرازی، فرهنگ و آداب و رسوم هندی هم نقش پررنگی دارد و «جزیره سرگردانی» از این بابت با «بوف کور هدایت» رقابت تنگاتنگی دارد.

این پژوهشگر درباره  تاثیر فرهنگ، هنر و ادب هند در «جزیره سرگردانی» عنوان کرد: این تاثیر را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد. بیان مستقیم اندیشه‏‌ها، داستان‏‌ها، آیین‏‌ها و باورهای هندی در داستان، اشاره به کالاها و اشیای هندی در ایران یا برعکس کالاها و اجناس ایرانی در هند، بازگو کردن اشتراکات فرهنگی ایران و هند و نزدیکی فرهنگی و آیینی این دو کشور، پرداختن به شخصیت‌های واقعی و فراواقعی هندی و اندیشه‌ها و باورهای سیاسی نویسنده درباره هند، تاثیر فرهنگ این کشور بر داستان دانشور را به خوبی نمایان می‌سازد.

وی با اشاره به فرم و محتوای داستان «جزیره سرگردانی» افزود: یکی از ویژگی‏‌های پسامدرن رمان «جزیره‏ سرگردانی» حضور شخصیت‏‌های واقعی مانند مهاتما گاندی، جواهر لعل نهرو، محمد مصدق، خلیل ملکی، استاد فروزان‌فر و خود سیمین دانشور و جلال آل‌احمد و گاه فراواقعی مانند همسر سفیر هند در ایران یا کل مردم هند است، که سخنان و رفتار این شخصیت‏‌ها، کمی رنگ و لعاب تاریخ شفاهی به رمان داده‌‏است. اشاره به جزییاتی مانند لهجه‏ خاص همسر سفیر هند، هنگام سخن گفتن انگلیسی که به گوش هستی ناآشنا بود و از بیشتر حرف‏‌هایش سردر نمی‏‌آورد  یا ساریِ (لباس محلی زنان هند) حریر وی که در تقابل با چند جمله‏ تکراریِ فقر مردم هند، غیرمستقیم تضاد ثروت و فقر را پررنگ‏‌تر می‏‌کند.

باقری تاثیر دانشور از فرهنگ و هنر هند را منحصر به ادبیات و شخصیت‌های بزرگ شبه‌قاره ندانست و توضیح داد: دانشور حتی از سینمای هند و علاقه‌ مردم ایران به فیلم هندی هم سخن گفته است. برای نمونه در صفحه ۴۰ این اثر به راج کاپور، ستاره سینمای هند و فیلم «واکسی» محصول ۱۹۵۴ سینمای هند، اشاره می‌کند.

نشست بررسی تاثیر آیین هندی بر آثار دانشور، ساعت ۱۷ پنجشنبه یکم خردادماه در خانه هنرمندان برگزار شد.