کارگردان مستند “سفالینه” : سینمای مستند یک سینمای متفکر است که تولید علم و آگاهی می کند

سعادتعلی سعیدپور فعالیت فیلمسازی اش را از سال ۶۵  آغاز کرده است . او لیسانس کارگردانی سینما دارد و بیش از ۵۰ فیلم مستند کوتاه را کارگردانی کرده است، در دوره چهارم و پنجم سینماحقیقت شرکت کرده بود و توانسته نزدیک به ۳۰ جایزه بین المللی و ملی و منطقه ای در زمینه ی سینمای مستند را از آن خود کند . او با مستند “سفالینه”  در هشتمین جشنواره بین المللی سینما حقیقت حضور پیدا کرده است . به همین بهانه خبرنگار سرویس سینمایی هفت گاه ، گفت و گویی را با وی ترتیب داده است که می توانید آن را در ادامه مطالعه نمایید .

توضیح مختصری در مورد مستند “سفالینه” برای ما بدهید .

واقعیتش این است که فیلم “سفالینه” برای تلویزیون ، صدا و سیمای مرکز تبزیز بود و خودتان می دانید مدیوم سینما با مدیوم تلویزیون فرق دارد . ساختار این کار بیشتر تلویزیونی بود ولی نیم نگاهی هم به ساختار سینمایی داشت . فیلم “سفالینه” ، یک فیلم شکل گرا و فرمی در مورد ساخت سفال در شهر تبریز است .

به گفته خودتان ، در دوره های گذشته جشنواره سینماحقیقت نیز حضور داشتید . جشنواره ی امسال را از لحاظ کیفیت آثار و نحو ی برگزاری ، نسبت به سال های گذشته چگونه ارزیابی می کنید ؟

واقعیتش این است که سال های گذشته فقط فیلمم حضور داشت اما خودم حضور نداشتم . ولی فکر می کنم امسال ، فیلم ها در سطح بالایی قرار دارند . به نظرم سیاست جشنواره به گونه ای برنامه ریزی شده که در فیلم ها به لحاظ موضوعی ، فیلمسازها خیلی راحت حرفشان را می زنند یعنی کمی فضا برای مستندسازها بازتر شده ، سال های قبل اینگونه نبود . البته این معضلی هم برای فیلمسازها می شود . من چندین فیلم خوب دیدم ، شاید به نوعی فیلمسازها سال بعد به دنبال چنین موضوعاتی بروند که این مسئله معضلی می باشد . بعضا وقتی بعضی از فیلم ها در جشنواره مطرح می شود ، فیلمسازها به سراغ روش و سبک کاری این فیلم های خوب می روند . در نهایت منظورم این است  که امسال فیلم ها به لحاظ مضمون ، فرم و محتوا  از نظر کیفی در سطح بالایی بودند .

شما خودتان در تبریز ساکن هستید و فعالیت می کنید . فعالیت در زمینه فیلم مستند در شهرستان نسبت به تهران چه تفاوت هایی دارد ؟ به تازگی در تهران اکران های هنر و تجربه را داریم ، در شهرستان اکران فیلم مستند داریم ؟

واقعیتش این است که سال های قبل در برنامه های حوزه ی هنری اکران فیلم کوتاه بود . بعضی از فیلم ها در شهرستان اکران شدند ، فکر می کنم سال ۷۶ – ۷۸ بود . ولی به شکل حرفه ای فیلم کوتاه به خصوص فیلم مستند در شهر تبریز اکران نمی شود . شما می دانید که بیشتر فیلمسازها و مستندسازها در تهران متمرکز هستند ، به خصوص سینمای مستند که گونه ای از سینماست که گرایش به این نوع سینما مقداری تخصصی تر است و این را طلب می کند که فیلمساز خودش به این نوع سینما عللاقه داشته باشد . البته این را هم بگویم که سینمای مستند در مقابل سینمای داستانی مقداری در سایه است . فیلمسازها خیلی کم به سینمای مستند گرایش پیدا می کنند . در شهرستان ها مستندساز هست اما به شکلی که در تهران متمرکز شده اند ، نیست . تفاوت دیگری هم که با تهران دارد این است که ، موضوعات بکر و به نوعی موضوعات اجتماعی و منطقه ای و فولکلوریک در شهرستان زیاد است ولی در تهران نه . اگر شما دقت کنید بیشتر فیلمسازها ، آن هایی که پایتخت نشین اند ، می آیند در شهرستان ها با موضوعات بکر ، موضوعاتی که خوب و جذاب اند ، کار می کنند و در جشنواره ها شرکت می کنند . ولی در کل چون امکانات در تهران متمرکز است ، نه تنها در رشته سینما بلکه در رشته های دیگر ، در صنعت های دیگر هم اینگونه است ، معمولا شهرستان ها یک مقدار مظلوم واقع می شوند . اگر شما دقت کنید بیشتر فیلمسازهایی که در اینجا مصاحبه می کنند ، کارشان تبلیغ می شود ، بیشترشان آن هایی هستند که در تهران کار کردند و این تبعیضی است که  من به بعضی از مدیرانی که آن ها را می بینم گاهی این مسئله را انتقاد می کنم که واقعا فیلمسازهای شهرستانی یک مقدار محروم واقع شده اند . این ، هم در مورد اکران فیلم کوتاه و مستند است که در تهران متمرکز شده ولی در شهرستان خبری نیست . در حالی که می توانند برنامه ریزی کنند و فیلم های مستند و کوتاه را هم بشود در شهرستان ها اکران کرد .

شما چه راهکاری پیشنهاد می کنید تا دیدن فیلم مستند در جامعه فرهنگ سازی شود ؟ در واقع همانطور که فیلم های سینمایی را می بینند ، فیلم مستند هم جزء علایق مردم بشود و بتوانند با آن ارتباط برقرار بکنند ؟

سینمای مستند گونه ای از سینماست که گرایش به این نوع سینما در قشر فیلمساز مقداری سخت تر است ، حالا شما در نظر بگیرید مخاطب چگونه می تواند با این نوع سینما ارتباط برقرار بکند . به نظرم در وهله ی اول این را می طلبد که مدیران برنامه ریزی خوبی بکنند . من به سینمای مستند اینگونه نگاه نمی کنم که یک سینمای سرگرمی است ، شاید سینمای داستان پرداز یک سینمای سرگرمی باشد ولی سینمای مستند یک سینمای متفکر است ، اطلاع رسانی می کند ، تولید علم و به اصطلاح دانش و آگاهی می کند ، سینمای مستند مخاطب را بر می انگیزد . این را می طلبد که در رسانه ی ملی ، در مطبوعات روی سینمای مستند بیشتر سرمایه گذاری کنند یعنی در اصل تبلیغ کنند . ما با مخاطب خاص مشکلی نداریم چون مخاطب خاص ما یا فیلمسازها هستند یا دانشجویان اند یا آن هایی هستند که به سینمای مستند علاقمند اند پس بنابراین هر کجا فیلم مستند اکران شود ، دنبال فیلم مستند می آیند ، مطمئنم از تلویزیون پیگیر هستند . ولی آن ها که مخاطب عام هستند باید خود دولت و مدیران در امر تبلیغات سرمایه گذاری کنند و به نوعی سینمای مستند را باید به مخاطب عام بشناسانند . بگویند که واقعا سینمای مستند چه فرق هایی با سینمای داستانی دارد که در زندگی شان می تواند راه گشا باشد ، می تواند بعضی از معضلات را در زندگی حل کند یعنی به این شکل نیست که به سینمای مستند به شکل سرگرمی نگاه کنیم . از فیلم ۱۰۰ ثانیه ای گرفته تا فیلم ۹۰ دقیقه ای ، سینمای مستند دارای پیام و دانش و اطلاع رسانی است . به نظر من اهمیت سینمای مستند در جایگاه سینما خیلی بالاست . متاسفانه این سینما از سال ها ی قبل در سایه بوده که طلب این را دارد که مدیران برنامه ریزی کنند و راهکار این را پیدا کنند که در سطح جامعه همه گیر شود ، همه گرایش به دیدن فیلم مستند پیدا کنند . البته این را هم بگویم که سواد و فرهنگ آن جامعه هم مهم است که چگونه با سینمای مستند برخورد کنند و گرایش به فیلم مستند پیدا کنند .

و اگر حرف پایانی دارید ، بفرمایید .

فیلمسازهای شهرستانی به گونه ای در سایه هستند که این مسئله خیلی بد است . وقتی تهران را می بینم که فیلمسازهای تهرانی ، مشغول به کار هستند و به نوعی تحویل گرفته می شوند ، زندگی پر زرق و برق تهران را می بینم ، وسوسه می شوم من نوعی ، فیلمساز شهرستانی ، هم تهران بیایم . به نظرم مدیران باید کوچ نشینی فیلمسازان را رعایت کنند که از شهرستان به تهران نیایند یعنی اصالت خودشان را در شهرستان حفظ کنند . خوب است بیایند تهران ، از بوجه ی تهران استفاده کنند ، با موضوعات بومی کار کنند . منتها منظور من این است ، مسئولین ، مدیران ارشد مملکت ، به فکر فیلمسازهای مستند باشند ، به خصوص فیلمسازهای شهرستانی . به فیلمسازهایی که در جشنواره شرکت کرده اند ، نگاه کنید ، بیشترشان شهرستانی اند و این به نظرم نوید خوبی برای مدیران است که شهرستانی ها را دریابند .