شهر خیوه خوارزم واقع در ازبکستان شهری است که دارای قلعه‌های بسیار است که هنوز تعدادی از دیواره‌ها و قلعه‌های باشکوه آن برجاست.
به گزارش سرویس معماری هفت گاه به نقل از هنرآنلاین شهر خیوه خوارزم، در کنار بیابان، نگهبان سنت‌هایی با قدمت هزاران سال است. خیوه مرکز برای کاروان‌های برده بوده است. شهری ترسناک که با سفرهای طاقت‌فرسا در بیابان مترادف بوده است.
باستان‌شناسان خیوه مرکز سرزمین خوارزم را با قدمت ۲۵۰۰ ساله عنوان می‌کنند. خیوه شامل دو بخش بیرونی “دوشان قلعه” که این بخش شامل ۱۱ دروازه است و بخش درونی “ایچان قلعه” است که دیواری خشتی اطرافش را فرا گرفته است.
این دیوار خشتی در سال های ۱۷۸۸ تا ۱۷۸۹ میلادی بازسازی شد. در تاریخ آمده است که مسلمانان براین شهر مسلط شده و پس از آن به عنوان بخشی از جهان اسلام شناخته شده است.
در قرون ۹ تا ۱۳ میلادی خوارزمشاهیان در این منطقه حکومت می‌کردند و در قرن ۱۴ و ۱۵ میلادی، این منطقه به عنوان بخشی از حکومت تیمور محسوب گردید.
خیوه در سال ۱۸۷۰ میلادی تحت قیمومت روسیه درآمد و در سال ۱۹۲۰ پس از انقلاب سوسیالیستی، جمهوری خیوه تشکیل شد.
امروزه خیوه شهری موزه‌ای است که سه هزار نفر با زندگی در آن جذابیت این سنت‌های کهن را احیا کرده‌اند. هیج مکانی مانند قلعه ایچان، بخشی از شهر که با دیوار محصور شده، شما را به درون فضایی بیابانی نمی‌برد. دیوارهای آجری با رنگ‌هایی از گل اخرا، بخش قدیمی شهر را شکل داده که در جنوب رودخانه آمودریا واقع شده است.
خیوه یک واحه و آخرین منزل استراحت کاروان‌ها قبل از عبور از بیابان برای رفتن به ایران بوده است. برای اینکه ببینیم چگونه سنت‌های قدیمی توسط خانواده‌ها زنده نگه داشته می‌شوند لازم نیست خیلی دور برویم. پخت سنتی نان از بزرگترین فلسفه‌های مذهبی قدیمی یعنی سنت زرتشتی می‌آید.
زینب عبدالله دراین باره می‌گوید: سنت پخت نان از نسلی به نسل بعد منتقل شده. ما به دخترهایمان یاد می‌دهیم چطور نان بپزند بخاطر اینکه سنت ملی ماست. مادرم پختن نان را به من یاد داد و مادربزرگم به مادرم.
در خیوه، خانواده‌ها با استفاده از تنور سنتی که در دل زمین ساخته شده نان می‌پزند و یکی از این تنورها در یکی از میدان‌های اصلی شهر قرار دارد.
خدایبرگانف کامیلیجان، تاریخدان می‌گوید: برای مردم ازبک، نان یعنی همه چیز. در اوستا، کتاب زرتشتیان گفته شده که نان مقدس است و می‌تواند شما را قوی و سالم نگه دارد. در سنت ما نان، برای مدت‌های طولانی غذای اصلی بوده است.
ارتباط بین نان و مذهب زرتشتی در اشکالی که روی نان حک می‌کنند هویداست.
خدایبرگانف کامیلیجان اضافه می‌کند: شکل‌هایی که روی نان می‌بینید نماد خورشید است که در زمان زرتشتی‌ها پرستیده می‌شد. خورشید نماد صلح، اراده خوب و شادی است و شما می‌توانید الگوهای مشابه آنرا در ساختمان‌های مذهبی پیدا کنید.
به آسانی می‌توان نفوذ عقاید زرتشتی را در نمای ساختمان‌های خیوه دید. حتی در مساجد و مدارس مذهبی سمبل‌هایی از مذاهب مختلف را قابل مشاهده است. سمبل‌هایی که نشان می‌دهد مراکز شهری بر سر راه جاده ابریشم تقاطع فلسفه‌ها، مذاهب و فرهنگ‌ها بوده است.
خدایبرگانف کامیلیجان می‌گوید: همواره روابط قویی بین صحرانشینان و ساکنان خیوه برقرار بوده و مبادلات کالایی زیادی میانشان وجود داشته است. عشایر شیر، گوشت و محصولات دیگر را به اینجا می‌آوردند و ساکنان خیوه محصولات آنها را با نان و محصولات دیگری که در صحرا پیدا نمی‌شد، مبادله می‌کردند.
باید حدود دو ساعت از خیوه دور شوید و در استپ‌های خشک منطقه خوارزم پیش بروید تا به منطقه توپراک قلعه برسید. این منطقه مهد یکی از تمدن‌های بزرگ در آسیای مرکزی است. در اینجا می‌توان خرابه‌های بیشتر شهرها و کاخ‌های منطقه خوارزم را پیدا کرد. در این میان تماشایی‌ترینشان ایاز قلعه است که از سه قلعه تشکیل شده و دیگری توپراک قلعه.
وادیم یاگودین، باستانشناس می‌گوید: سال‌هاست درباره این قلعه تحقیق شده است. این مطالعات از پیش از جنگ جهانی دوم، ۱۹۳۸ شروع شد و تا پایان جنگ ادامه داشت. بر اساس آخرین تئوری های علمی، این خرابه های عظیم در زمان های قدیم محل اقامت تزارهای خوارزم در طول قرن سوم میلادی بوده است”.
امروزه می‌توان حدود بیست دیوار گلی این قلعه را در این منطقه شناسایی کرد. قلعه ای که به “پنجاه قلعه”مشهور است اما تعداد قلعه ها تقریبی است.
