منتقد تخریبچی نیست!/ بررسی جایگاه نقد فیلم در سینمای ایران
به گزارش سرویس سینمای هفت گاه، برخی رابطه منتقد فیلمساز را رابطه ای مبتنی بر عشق و نفرت تعریف کرده اند. منتقدان کاشفان بسیاری از فیلمسازان محسوب می شوند و نقش موثری در تثبیت جایگاه تعدادی از کارگردانان شاخص داشته اند. از سوی دیگر همین منتقدان به واسطه لحن انتقادی برخی نوشته هایشان چهره محبوبی برای سینماگران به شمار نمی آیند. هنوز هم خیلی ها نقد سازنده را نقدی می دانند که لحن تائیدی و ستایش آمیز داشته باشد.
البت هیچ سینماگری چنین عبارتی را مستقیماً به زبان نمی آورد ولی خیلی ها در نهایت نوشته مثبت را نقد مطلوب خود می دانند.
با تعدادی از اهالی سینما درباره اهمیت و جایگاه نقد فیلم گفت و گوهای کوتاهی کرده ایم که متن آن را پیش رو دارید.
بهروز افخمی: نقد برای مخاطب است نه فیلمساز
بهروز افخمی نقد را نوشته ای مفید برای تماشاگر سینما معرفی کرد و نه سازندگان فیلم.
افخمی در پاسخ به این سوال که چرا برخی از سینماگران در اختتامیه جشنواره فیلم فجر شرکت نمی کنند اما در جشن منتقدان حضور دارند، گفت: فکر نمی کنم وجود داشته باشند کسانی که در جشنواره شرکت نکنند اما جشن منتقدان را جدی بگیرند. من این موضوع را الان دارم از شما می شنوم. همه ما متعلق به همین سینماییم و فرقی نمی کند به کجا دعوت مان کنند. وی درباره اینکه چرا صنف منتقد همیشه مورد توجه فیلمساز بوده توضیح داد: منتقدانی که درست می نویسند و به نقد اصولی پایبندی دارند، حتی اگر منفی هم بنویسند باز مورد توجه همان فیلمساز قرار می گیرند.خود من البته چندان نقدها به یادم نمی ماند! یعنی چه خوب باشد و چه بد، زود فراموش می کنم، چون همیشه وقتی یک فیلم را می سازم در فکر فیلم بعدی هستم.
وی افزود: من همیشه گفته ام که منتقد بیشتر از آن که به درد فیلمساز بخورد به کار مخاطب می آید تا خوب را از بد تشخیص دهد.
کیانوش عیاری: هر نقدی اثرگذار است، حتی اگر پنهانش کنند
کیانوش عیاری هر نقدی را دارای اثرگذاری توصیف کرد، حتی اگر فیلمساز تلاش کند این تاثیرگذاری را نشان ندهد.
عیاری گفت: مهم ترین ویژگی نقد این است که بدون دخالت حب و بغض و دیگر مسائل حاشیه ای و همراه با انصاف و شعور و سواد نوشته شود. هر نقدی به هر حال تأثیری روی فیلمساز باقی می گذارد و حتی قابل رویت هم هست، مگر اینکه فرد این اثرگذاری را پنهان کند. چیزی که واضح است و غیرقابل انکار، اهمیت نقش منتقد در نوع کار فیلمسازان است.
جمشید محمودی: نظر منتقد برای فیلمساز مهم است
جمشید محمودی کارگردان «چند متر مکعب عشق» و برنده جایزه بهترین فیلم اول در جشن منتقدان هر نقدی را برای فیلمساز قابل اهمیت توصیف کرد.
محمودی گفت: منتقدان آدم های قابل قبولی هستند. درست است که گاهی نقدهای تندی برای فیلم ها نوشته می شود، اما بر کسی پوشیده نیست که فیلمساز قطعا هر نقدی را می خوانند و این موضوع را منتقد نیز به خوبی می داند. ممکن است کارگردانی در ابتدای امر، نسبت به انتقادی که به کار وی می شود رویکرد تندی نشان دهد، اما با فاصله گرفتن از آن حال و هوا، وقتی دوباره به متن رجوع می کند، به احتمال بالا آن حرف ها را می پذیرد و می فهمد که این ایراد ها با قصد و غرض گفته نشده است. خدا را شکر در مورد فیلم ما حرف های خوب، زیاد زده شده اما پیش آمده که نقد تندی هم بخوانم و حالا که بعد از گذشت چند ماه دوباره آنها را مرور می کنم، راحت تر قبول شان می کنم. در این میان نمی توان انکار کرد وجود دارند منتقدانی که با غرض ورزی دست به قلم می برند. امیدوارم همیشه نقدهایی بخوانم که مسیر راه را برای من مشخص می کنند.
مصطفی کیایی: فیلمساز موظف است هر فضای ارزشیابی سینمایی را به رسمت بشناسد
مصطفی کیایی تأکید کرد هر فضایی که فیلمی را مورد ارزشیابی قرار می دهد محترم است و فیلمساز موظف است به احترام افراد، در آن رویداد شرکت کند.
کیایی در پاسخ به این سوال که آیا اهمیت اختتامیه جشنواره فجر و جشن منتقدان برای سینماگران متفاوت است، به بانی فیلمگفت: ما در هر دوی این رویدادها شرکت کردیم و من شخصا علت اینگونه تمایز قائل شدن ها را درک نمی کنم. هر فضایی که فیلمی را مورد ارزشیابی قرار می دهد محترم است و فیلمساز موظف است به احترام افراد، در آن رویداد شرکت کند، حتی اگر سیاست هایش را قبول نداشته باشد.
وی افزود: جشن انجمن منتقدان توسط طیف خاص تری از منتقدان و با نگاه ریزبینانه تری به بررسی آثار می پردازد و شاید برای شرکت کنندگان پوزیشن بهتری داشته باشد. خوشبختانه امروز یک رابطه خوب بین هنرمندان و منتقدان شکل گرفته و فیلمسازان می دانند حتی از جانب آنان که گاهی به تندی در موردشان صحبت شده، قبلا مورد حمایت قرار گرفته یا خواهند گرفت. یکی از کارشناسانه ترین نقدهایی که در مورد فیلم من انجام شد، در برنامه تلویزیونی «هفت» صورت گرفت. یک بحث چالشی و دقیق بود که به خودم خیلی چسبید. کیایی درباره نقد اصولی نیز توضیح داد: اصولا نقد خوب، نه نقد مثبت است و نه نقد منفی. منتقد هم یکی از مخاطبان فیلم است و آزاد است به هر شکل که می خواهد در مورد فیلم صحبت کند، اما موشکافی بیشتری به خرج می دهد. من شخصا چندان اعتقادی به نقد آرام، خشن و … ندارم. نقد ، نقد است و اگر درست باشد باید آن را پذیرفت.
گوهر خیراندیش: از اینکه منتقدان مرا کاندید کردند، خوشحالم
گوهر خیراندیش کاندید شدن از طرف منتقدان را خوشحال کننده توصیف کرد.
خیراندیشگفت: فیلم ما در جشنواره گذشته در بخش های اصلی مورد توجه داوران قرار گرفت و من هم آنجا حضور داشتم که تقدیر و تشکر کرده باشم؛ این تشکر برای منتقدان عزیز هم وجود دارد و خوشحالم که آنان آن طراحی را که من روی نقشم به خرج دادم، دیدند. شهدخت زن صبوری بود که کنار یک هنرمند زندگی می کرد و هرگز به دنبال دیده شدن نبود. من برای این نقش از جهت تونالیته صدا و رفتار بیرونی او (در عین حال که درون گراست) یک طراحی در نظر گرفته بودم و فکر می کردم در جشنواره فجر دیده شود، البته حالا خوشحالم که منتقدان با نگاه کارشناسانه خودشان من را کاندید کردند. هیچ وقت انتظار جایزه ندارم و الان آمده ام تا برای کسانی که حتما کارشان بهتر از من بوده، دست بزنم.
وی در پاسخ به این سوال که طی این سال ها چه نقدی بر کار خود را همواره در ذهن دارد، توضیح داد: یک بار عزیزی در مجله فیلم نوشته بود خیراندیش را در فیلم «ارتفاع پست» چندان باور نکردم و سال ها بعد در همان مجله حرفش را پس گرفت و نوشت مادربزرگ او به عنوان یک زن جنوبی، جنس صدا و لحن و بازی و … را از من پذیرفته و باورش نشده که من آبادانی نیستم.
گوهر خیراندیش درباره اوضاع جسمی خود نیز افزود: بعد از اینکه در جریان تصادفم سرم آسیب دید، در امریکا ترمیم و کاشت مو کردم. در پشت کتفم و ستون فقراتم هنوز کمی درد دارم و منتظر تصمیم دکترها هستم.
