درخشش خیره کننده زنان در بخش طراحی لباس / بررسی نقش زنان در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر

در نوشتار زیر به بررسی نقش زنان در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر پرداخته شده است . متن این نوشتار به شرح زیر است .

سی و سومین جشنواره تئاتر فجر نیز سرانجام به کار خود پایان داد . حال که تب و تاب ها در حال فروکش کردن است ، مجالی دست داده است چند قدم دورتر بایستیم و با نگاه کل نگرانه ای جشنواره ی امسال را نظاره کنیم ، تا بتوانیم جزئیات آن را تحلیل کنیم ، شاید این گونه نقاط ضعف و قوت هایمان مشخص شوند و آنگاه در برنامه ریزی هایی که برای سال آینده انجام می دهیم ، نقاط ضعف پوشش داده شود و نقاط قوت تقویت . در این نوشتار به حضور زنان در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر پرداخته شده است و اینکه چند درصد از این زنان را شهرستانی ها و چند درصدشان را هنرمندان تهرانی تشکیل می دهند و در نهایت میزان موفقیت کدام دسته در این جشنواره بیشتر بوده است .

از میان ۹۰ نمایشی که در بخش صحنه ای سی و سومین جشنواره تئاتر فجر شرکت داشتند ، ۱۵ نمایش را زنان ، کارگردانی کرده اند که از این میان ۱۰ نمایش به کارگردانان تهرانی ، ۲ نمایش متعلق به گروه های خارجی در جشنواره و تنها ۳ نمایش اختصاص به کارگردانان شهرستانی دارد .

با توجه به آمار ارائه شده ، می توان گفت ، حضور زنان در عرصه ی تئاتر در پایتخت به طور تقریبی سه برابر حضور زنان شهرستانی در جشنواره است که این میزان نشان از امکان فعالیت بیشتر زنان تهرانی نسبت به شهرستانی دارد . البته در این میان نباید سهم امکانات و شرایط فرهنگی جامعه نیز نادیده گرفته شد . حال باید بررسی کنیم که چه میزن از این زنان کارگردان کاندید دریافت تندیس جشنواره تئاتر فجر شدند و آیا هیچکدام از زنان کارگردان ما موفق به دریافت تندیس جشنواره شده اند یا خیر . از میان این ۱۵ کارگردان تنها ۳ نفر از آن ها موفق به کاندیداتوری بخش کارگردانی شدند . که البته در یکی از این نمایش ها ، کارگردانی مشترکا میان یک زن و یک مرد بوده است . هر سه کاندیدا از میان کارگردانان تهرانی بودند که بار دیگر حکایت از موفق تر عمل کردن کارگردانان زن تهرانی نسبت به شهرستانی ها دارد . اما در نهایت شاهد آنیم که هیچ یک از زنان کارگردان موفق به دریافت تندیس جشنواره فجر نمی شوند که البته این مسئله با توجه به حضور ۱۷ درصدی زنان نسبت به حضور ۸۳ درصدی مردان در این بخش جای تعجبی ندارد .

در بخش نمایشنامه نویسی نیز شاهد حضور زنان بوده ایم . ۹ درصد از نمایشنامه های حاضر در جشنواره ی امسال به قلم زنان نویسنده نگاشته شده اند . در این بخش نیز همچون بخش کارگردانی شاهد حضور سه برابری نویسندگان تهرانی به نسبت شهرستانی ها هستیم . اگر کاندیداهای بخش نمایشنامه نویسی را بررسی کنیم ، می بینیم که در این بخش نیز زنان تنها سه درصد از کل کاندیداهای این بخش را تشکیل می دهند که آمار بسیار پایینی محسوب می شود .

علاوه بر بخش نمایشنامه نویسی و کارگردانی، می توانیم حضور زنان را در بخش های دیگری همچون طراحی لباس بررسی کنیم . زمانی که کاندیداهای طراحی لباس بخش بین الملل جشنواره اعلام شدند ، شاهد بودیم که هر ۵ کاندیدا را زنان تشکیل می دادند که با توجه به این آمار شاهد حضور پررنگ زنان در این بخش هستیم . این مساله نشان از آن دارد که زنان در طراحی لباس می توانند بسیار موفق عمل کنند و طراحی لباس بیش از آنکه فعالیتی مردانه باشد ، فعالیتی زنانه محسوب می شود .

بخش دیگری که می توانیم در آن از حضور نسبتا خوب زنان سخن بگوییم ، بخش بازیگری است . حدود ۴۱ درصد از بازیگران حاضر در جشنواره امسال را زنان تشکیل می دادند . از میان کاندیداهای بازیگری بخش های مختلف ، ۵۳ درصد از کاندیداها را بازیگران تهرانی و ۴۷ درصد از کاندیداها را شهرستانی ها شامل می شوند که نشان از حضور تقریبا برابر بازیگران شهرستانی و تهرانی دارد و در نهایت در میان برگزیدگان نیز شاهد آنیم که این دو گروه سهم یکسانی از تندیس جشنواره تئاتر فجر را دریافت می کنند .

با توجه به آمار ارائه شده ، باید به دنبال علت این مسئله باشیم که چرا حضور زنان به ویژه در بخش نمایشنامه نویسی و کارگردانی نسبت به مردان چنین آمار پایینی دارد . آیا تنها به علت شرایط اجتماعی و فرهنگی است که زنان در این دو بخش نسبت به مردان حضور کمرنگ تری دارند یا آنکه دلایل دیگری عامل آن است . همچنین با توجه به آنچه ذکر آن گذشت ، گویا زنان می توانند در بخش طراحی لباس موفق تر از مردان عمل کنند و با توجه به این نکته می توان به این موضوع فکر کرد که سرمایه گذاری بر زنان در بخش طراحی لباس می تواند بازدهی بیشتری داشته باشد . در بخش بازیگری به علت آنکه بازیگری مرد و زن به طور جداگانه داوری و بررسی می شوند ، امکان مقایسه این دو بخش حداقل در این نوشتار وجود ندارد و از حوصله ی این مطلب خارج می شود و در نهایت نیز دیدیم که در بخش بازیگری زنان و مردان تقریبا حضوری برابر در جشنواره داشتند .

در پایان باید با توجه به یافته هایمان به بررسی نقاط ضعف مان در بخش های گوناگون بپردازیم و ببینیم چه کارهایی می توان کرد تا نقاط ضعف بهبود یابند و نقاط قوت تقویت شوند تا شاید در سال آینده شاهد حضور پررنگ تر و البته موفق تر زنان در عرصه جشنواره ی تئاتر که نمونه ی آماری ای از اوضاع تئاتر کل کشور است ، برسیم .

نیوشا کاظم نژاد – سرویس تئاتر هفت گاه